Старая Воля

Старая Воля (Stara Wola) – колішні маёнтак на тэрыторыі былога Пружанскага павету, на Палессі.

Першае згадванне ў пiсьмовых крынiцах датуецца 1537 рокам, калі каралева Бона падаравала Старую Волю Свята-Троіцкаму касцёлу ў Шарашове.

Першымі вядомымі ўладальнікамі Старае Волі з другое паловы XVI ст. былі прадстаўнікі баярскага (шляхецкага) роду Старавольскіх. У заяве ад 1614 року ўладальнікам Старае Волі з’яўляўся Базыль Старавольскі (Bazyli Starowolski), было ў яго як мінімум 2 сыноў, сярод якіх Ян (Jan Starowolski) і Шымон Старавольскі – пісьменнік, каталіцкі святар.

На пачатку другое паловы XVII ст. маёнтак быў ва ўласнасьці роду Жардецкіх і як вынікае са справы 1663 року, гаспадаром тут быў Марцэліян Жардецкі (Marcelian Żardecki).

Па дадзеным на 1775 рок уладальнікам маёнтку з’яўляўся Нэрэўш Врэдт (Nereusz Wredt) – вайсковец інфлянскі, дэпутат трэбунату Вялікага Літоўскага ад ваяводства Берасьцейскага. Належала яму тут вёска Старая Воля з 13 дамамі.

Апісанне інвентару маёнтка Старая Воля, які належыў Нэрэўшу Врэдту, ад 5 студзеня 1770 року. На ўездзе ў двар брама падвойная з форткаю драніцаю (драўляныя дошкі) крытая, над якімі дах падпіраюць 4 слупы. За брамаю адразу двухпавярховы сьвіран, крыты драніцаю і часткова саломаю. Ад сьвірану цянгуцца шэраг гаспадарчых пабудоваў стайня, паветка, 2 хлевы, каморка і ўсё гэта саломаю крытае. Далей месьціцца бровар драніцамі крыты. Непадалёк бровару стаіць пекарня асобным будынкам. Потым стаіць сядзібны дом вокнамі. Праход да дому з 2 дзьвярамі, адныя непасредна ў дом, другія ў сені вядуць. У доме праз сені кухня з двума дзьвярамі, камора таксама з 2 дзьвярамі і 2 вокнамі. За домам яшчэ ёсьць гумно на двух слупах, што не мае дзьвяроў. Яшчэ далей амбар збожжавы, стадоля саломаю крытая з двума падвойнымі дзьвярамі. Усе пабудовы на тэрыторыі двара збалансавана агароджаны.

Старонка №1-2

Адміністратыўна маёнтак знаходзіўся на тэрыторыі Міхайлаўскае воласьці, Пружанскага павету, на Палессі. Жылі тут і прадстаўнікі роду Жукоўскіх.

Маёнтак на мапе 1860-х

У сярэдзіне 1860-х уладальнікам маёнтку з’яўляўся Караль Врэдт (Karol Wredt), з зямельным надзелам у 258 дзесяцінаў.

З успамінаў Каетана Крашэўскага, Wspomnienia i zapiski dzienne z lat 1830-1881

Пасьля анты-расейскага паўстання 1863-1864 рокаў, у перыяд з 30 лістапада 1864-га па 6 верасьня 1872-га, частка зямельных надзелаў маёнтка Старая Воля, што належала Уладзіміру Врэдту (расейскія ініцыялы В.Ф.), была выкупленая часоваабавязанымі сялянамі.

У 1880-х уладальнік – Уладзімір Врэдт (Włodzimierz Wredt), а ягоны зямельны надзел на тыя рокі складаў 573 дзесяцінаў.

Маёнтак на мапе 1880-х

Уладзімір Врэдт быў знаёмы з рознымі прадстаўнікамі Пружанскае шляхты, добрым ягоным знаёмым быў Каетан Крашэўскі з Доўгага, таму Каетан часам узгадваў яго ў сваіх нататках.

З успамінаў Каетана Крашэўскага, Wspomnienia i zapiski dzienne z lat 1830-1881

Перад першаю сусветнаю вайною (да 1914) зямельныя надзелы маёнтку былі часткова парцэляваныя, 148 дзесяцінаў зямлі набылі 105 пакупнікоў.

Фрагмент стаўка, фота А. Федарук, 2004 року

Хата на месцы, дзе стаяў сядзібны дом Врэдтаў, 2012

Крыніцы:
Mikołaj Rozanów. «Powiat Prużański (Szkic historyczny)»
P.Sz.Towpik – Szlachta traktu pruzanskiego posiadajaca poddanych, wedlug spisu podymnego dla woj. brzeskiego litewskiego z 1775 r.
Kajetan Kraszewski – Silva rerum. Wspomnienia i zapiski dzienne z lat 1830-1881. Kronika domowa., str. 292, 430
Акты Виленской археографической комиссии: Том XXXV. Инвентари староств, имений, фольварков и деревень за вторую половину XVIII века., стр. 175-177
rgia.su

Advertisements