Zianaviĺ

Зянавіль (Zenowil) – колішні маёнтак на тэрыторыі былога Пружанскага павету, на Палессі.

Мінуўшчына
Раннія зьвесткі пра землеўладальнікаў з Ляжайкі датычацца дакумента са спісам земляў падрыхтаванага для каралевы Боны, сярод якіх знаходзіліся землі ў валоданні шляхты Кобрынскага павета. У гэтым дакуменце, датаваным 13 красавіка 1534 року, ёсць запіс: “Шимко и Станислав Выслоуховичи (Szymko a Stanisław Wysłouchowiczy) поведели иж деду их пан Юрий Пацевич дал ухол дубравы от границы клецкой на речке Лежайцэ низьли на то листув никоторых не мают».

Унікальны выпадак калі прадстаўнікі адзінага роду ўладарылі адною маёмасьцю на пряцягу амаль паў тысячылецця. У апісанні Кобрынскае эканоміі 1563 року пры апісанні межаў паселішча Лежайка ўзгадваюцца землеўладальнікі Выслаўхі.

Урывак з апісання 1563-га

У 1567 року ўзгадваюцца поўныя імёны землеўладальнікаў з Ляжайкі – Аляксандр (Aleksander Wysłouch) і Фабіян Выслаўхі (Fabjan Wysłouch).

У 1577 року была складзеная скарга на Аляксандр Выслаўха, што той падчас знаходжання на ярмарцы ў суседнім маёнтку Чорныя Лозы збіваў падданага сп. Дрождча і яго самаго.

Кароткі змест справы 1577 року

Аляксандр, сын Станіслава (Stanisław Wysłouch) з Ляжайкі (Leżajka), у 1579 року ўдзельнічаў у паходзе Стэфана Баторыя на Маскву.

Ян (Jan Wysłouch) у 1605 року быў у складзе першага паходу ЛжэДзмітрыя на Маскву.

Міхал і Станіслаў у 1610-м хадзілі на Маскву ў складзе войска гетмана Жалкеўскага (Żółkiewski).

У XVII ст. уладальнікам маёнтку Зенавіль (Ляжайка) быў Ян Выслаўх (Jan Michał Wysłouch) [1648-1714].
На рубяжы XVIII і XIX стагоддзяў уладальнікам з’яўляўся Зянон Выслаўх (Zenon Kazimierz Wysłouch) [1727-1805], камергер Берасьцейскі, пасол Чатырохгадовага Сейма.

У пачатку XIX ст., маёнткам валодаў маршалак Пружанскага павету Віктар Выслаўх (Wiktor Wysłouch) [1767-1840].

Наступным чынам Каетан Крашэўскі апісаў экіпаж Віктара Выслаўха.

З успамінаў Каетана Крашэўскага, Wspomnienia i zapiski dzienne z lat 1830-1881

Пружанскія землеўладальнікі Аляксандр (Aleksander Wysłouch) [1815-?] і Зянон (Zenon Wysłouch) [1817-1837] у першае палове XIX ст. з’яўляліся чальцамі аргінізацыі “Konwent Polonia” заснаванае ў 1828 року студэнтамі Тартусскага (Dorpat) Ўніверсітэту, магчыма былі ў ліку першых яе заснавальнікаў.

У 1860-х уладальнікамі маёнтку быў Станіслаў Выслаўх (Stanisław Wysłouch). Зямельны надзел на той час складаў 274 дзесяціны.

Пасьля анты-расейскага паўстання 1863-1864 рокаў, у перыяд з 30 траўня 1866-га па 31 кастрычніка 1872-га, частка зямельных надзелаў маёнтка Зянавіль, што належала сп. Выслаўху (расейскія ініцыялы С.К.), была выкупленая часоваабавязанымі сялянамі.

Маёнтак на мапе 1880-х

Менавіта ён пабудаваў тут новы сядзібны дом, шэраг гаспадарчых пабудоў: сьвіран, бровар, мураваны склеп і інш, а таксама заклаў пейзажны парк і выкапаў стаўкі. Усе будынкі былі пабудаваны з чырвонае цэглы, склеп – з каменя.

У часе анты-расейскага паўстання 1863-1864 рокаў Антоні Выслаўх (Antoni Wysłouch) [1819-1875] сын Віктара, маршалка Пружанскага, разам з братамі Канстантынам, Людвігам, Феліксам і Віктарам падтрымалі паўстанскі рух.

Па дадзеным на 1890 рок уладальнікамі маёнтку лічацца Ян (Jan Wysłouch) і Станіслаў Выслаўхі (Stanisław Wysłouch). Зямельны надзел іхняга маёнтку разам з хутарам Газдзёлкі на той час складаў 274 дзесяціны.

Маёнтак на мапе 1931 року

У 1925 року на маёнтак адбыўся бандыцкі напад, як паведамляе газета “Życie Polesia” гаспадыня Ізабэлла Віслаўх (Izabela Wysłouch) не разгубілася і стрэліла некалькі разоў пасьля чаго бандыты разьбегліся.

З выдання 1925 року

Апошнім уладальнікам маёнтку быў Зянон Выслаўх [1904-1945], сын Станіслава (Stanisław Kazimierz Wysłouch) [1859-1920].

У газеце 1936 року апісваецца няшчасны выпадак, што здарыўся з жыхаром маёнтка Зенавіль, які ехаў да Пружаны на санях разам з іншымі людзьмі, аднак зыйшоў з іх каб разагрэцца, прабегся крыху, пасьля чаго паваліўся на землю і памёр.

З выдання 1936 року

Савецкі перыяд
Сядзібны дом быў разбураны, захаваліся некаторыя гаспадарчыя пабудовы і парк плошчаю 3.5 га. Асноўны дрэвастой парку: ліпа, каштан і дуб, але кампазіцыйнасць парушана, парк зарос хмызняком, ровы перасохлі, стаўкі абмялелі.
На месцы гаспадарчага двара Выслаўхаў зараз размешчана жывёлагадоўчая ферма.

фота 1999 року

фота 1999 року

Фрагмент парку, фота 2008

фота 1999 року

Бровар, фота 2016 року

Маёнткі Зянавіль і Відно звязвае адна рамантычна-трагічная гісторыя.
Праз некаторы час пасьля смерці Станіслава Выслаўха, ягоная, ужо не маладая, але па ранейшаму прывабная ўдава, якая славілася на усю акругу сваім жаночым тэмпераментам, моцна закахалася ў гаспадара суседняга маёнтка Віндае.
Iх тайнае каханне скончылася трагічна. Невядома, што паслужыла прычынай трагедыі, але ў раніцу 1930 року яны былі знойдзены мёртвымі каля магутнага дубу ў парку Віднога.

Krynicy:
globus.tut.by
www.radzima.org
www.radzima.org (2)
Л. Несцярчук “Замкi, палацы, паркi Берасцейшчыны” 2002 г.
www.archiwumkorporacyjne.pl
Kajetan Kraszewski – Silva rerum. Wspomnienia i zapiski dzienne z lat 1830-1881. Kronika domowa., str. 304
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 14, 1895 rok, str. 572
Опись документов Виленского центр архива древних актовыхъ книгъ. Выпуск X, Акты Бресткого гродского суда, 1575-1715 годы, №7027, Вильна, 1913 год, стр. 134
Gazeta Poleska : pismo społeczne, gospodarcze i kulturalne Polesia R. 4, nr 10 (8 marca 1936), str. 8
rgia.su
Życie Polesia : pismo tygodniowe, poświęcone sprawom ziemi poleskiej R.2, nr 14 (12 kwietnia 1925), str.5